Nieuwsuur besteedde in de uitzending van 26 mei 2023 aandacht aan leegstand van woningen en ging onder meer langs bij het woon- en kraakspreekuur van BPW Rotterdam. In Rotterdam staan ruim 6000 woningen langer dan een jaar leeg (CBS-cijfers hier), maar er is vanuit de gemeente geen aanpak van leegstand. Ondanks de wooncrisis en het woningtekort, hebben de meeste gemeenten geen plan voor de aanpak van leegstand.

BPW wil dat gemeenten capaciteit vrijmaken om leegstaande panden zo snel mogelijk weer beschikbaar te maken voor bewoning. Dat begint bij het in kaart brengen van leegstand: hoeveel panden staan er leeg, waar staan die, wie zijn de eigenaren, waarom staan ze leeg? Hierbij kan een registratieplicht helpen, maar dat is niet voldoende als er vervolgens niets gebeurt met de meldingen. Gemeenten moeten daarnaast dus ook actief de eigenaren aanschrijven en indien nodig de panden vorderen en zelf beschikbaar maken voor bewoning.

Speculatie en gentrificatiebeleid

Langdurige leegstand is deels het gevolg van speculatie door pandeigenaren. In Rotterdam en andere steden is langdurige leegstand ook het gevolg van het gentrificatiebeleid. In buurten waar betaalbare woningen worden gesloopt om plaats te maken te maken duurdere woningen, zoals in de Wielewaal en de Tweebosbuurt, duurt het jaren voordat alle bewoners zijn verhuisd, waardoor het overgrote deel van de woningen langdurig leeg staat voordat er daadwerkelijk met de sloop wordt begonnen. Woningcorporaties en de gemeente schakelen dubieuze ‘leegstandsbeheerders’ in die via antikraakverhuur profiteren van de leegstand en de onzekerheid van huurders uitbuiten. De mensen die antikraak wonen worden na een tijdje weer op straat gezet.

Martijn van BPW Rotterdam nam Nieuwsuur mee naar de Wielewaal, waar tientallen leegstaande woningen onbewoonbaar zijn gemaakt uit angst dat de woningen worden bewoond door krakers. Vloeren worden verwijderd, wc’s en wasbakken worden gesloopt en elektra, gas en water worden afgesloten. De angst voor ‘anarchie’ en ‘do-it-yourself’, kortom eigen initiatief van mensen die een dak boven hun hoofd zoeken, is koren op de molen van bedrijven die leegstand ‘beheren’ zoals K9, VPS en Maasstad Services, die deze irrationele angst gebruiken, uitvergroten en in stand houden voor hun eigen gewin. Daardoor blijft dit rechteloze systeem in stand. 

Ondanks de toenemende vraag naar betaalbare woonruimte ziet de gemeente Rotterdam “geen aanleiding” om leegstand aan te pakken. In april liet wethouder Wonen Chantal Zeegers aan de gemeenteraad weten dat de leegstandscijfers van Rotterdam “gangbaar zijn voor een goed functioneren van de woningmarkt” omdat het zou gaan om zogenaamde frictieleegstand (leegstand tussen twee bewoningen). Maar de cijfers van het CBS laten zien dat ruim 6000 woningen langer dan een jaar leeg staan. Tegen Nieuwsuur zei de wethouder dat ze “leegstand niet als zo’n groot probleem ervaart dat het de inzet van ambtenaren zou rechtvaardigen.”

Elke woning telt

De gemeente Amsterdam voert sinds kort wel actief beleid om leegstand op te sporen en pandeigenaren aan te spreken, op straffe van een boete. Wethouder Volkshuisvesting Zita Pels zegt in de Nieuwsuur-uitzending dat gegeven de woningnood “elke woning telt.”

Het is hoog tijd dat gemeenten leegstand zien als een urgent probleem. Er is een wooncrisis: de dakloosheid is toegenomen en veel mensen wonen noodgedwongen tijdelijk, onzeker of te duur. De prioriteiten moeten dus bij het woonrecht liggen en niet bij het eigendomsrecht of het faciliteren van leegstand. Vanwege het enorme tekort aan betaalbare woningen is het begrijpelijk dat steeds meer mensen leegstaande panden gaan kraken. Het is niet uit te leggen dat gemeenten wel krakers hard aanpakken, maar niet de pandeigenaren die verantwoordelijk zijn voor leegstand. BPW heeft zich vanaf het begin uitgesproken tegen het kraakverbod en de steeds hardere handhaving ervan. Mensen die informatie zoeken over kraken en het kraakverbod kunnen terecht bij de lokale woonspreekuren van de BPW.

BPW wil dat gemeenten actief leegstand aanpakken, zorgen voor permanente huisvesting en woonzekerheid, en openstaan voor krakers als partij om de leegstand op een constructieve manier tegen te gaan. Talloze initiatieven tonen aan dat kraken een waardevolle manier is om panden beschikbaar te maken voor de buurt en door lokale gemeenschappen wordt gewaardeerd. Midden in een wooncrisis kunnen we leegstand niet tolereren.

—

Bekijk de uitzending van Nieuwsuur hier. Eerder dit jaar maakte ook OPEN Rotterdam een video over BPW Rotterdam en leegstand in de Wielewaal. Help BPW om leegstand zichtbaar te maken: op deze kaart kun je leegstaande panden markeren.